เข้าใจ Training, Validation และ Testing ใน Machine Learning
คู่มืออธิบายครบวงจรตั้งแต่การเรียนรู้จนถึงประเมินผลจริง**
ในงาน Machine Learning หรือ Deep Learning การเข้าใจความแตกต่างของ Training, Validation, และ Testing ถือเป็นพื้นฐานที่สำคัญที่สุด เพราะทั้งสามส่วนนี้ทำให้โมเดล:
- เรียนรู้ได้ดี
- ปรับแต่งได้เหมาะสม
- ทดสอบความสามารถจริงได้อย่างแม่นยำ
บทความนี้จะพาคุณเข้าใจกระบวนการทั้งหมด — ตั้งแต่การฝึกโมเดล การตรวจสอบว่าโมเดลกำลังเรียนดีหรือไม่ ไปจนถึงการประเมินผลขั้นสุดท้ายก่อนใช้งานจริง
🔥 ส่วนที่ 1 — Training: ขั้นตอนที่โมเดล “เรียนรู้จริง”
Training คือกระบวนการที่โมเดลเรียนรู้รูปแบบจากข้อมูล
ภายใน 1 Epoch:
- โมเดลทำ Forward Pass เพื่อทำนาย
- คำนวณค่า Loss
- ใช้ Backpropagation เพื่อหาค่า Gradient
- Optimizer อัปเดตน้ำหนัก
- ทำซ้ำหลายร้อยหรือหลายพันรอบ
✔ เป้าหมายของ Training
- เรียนรู้รูปแบบข้อมูล
- ปรับน้ำหนักให้เหมาะสม
- ลดค่า Loss บน Training Set
✔ ตัวอย่าง PyTorch
model.train()
for x, y in train_loader:
optimizer.zero_grad()
preds = model(x)
loss = criterion(preds, y)
loss.backward()
optimizer.step()Training คือเหตุผลที่โมเดล “ฉลาดขึ้น” เมื่อผ่านหลาย ๆ Epoch
🔍 ส่วนที่ 2 — Validation: ตรวจสอบการเรียนรู้ระหว่างทาง
Validation ไม่ใช่การฝึก
โมเดลจะไม่อัปเดตน้ำหนัก แต่ใช้เพื่อวัดว่าโมเดลกำลังเรียนรู้ได้ดีหรือไม่
Validation ช่วยให้เราตอบคำถามว่า:
- โมเดลกำลัง Overfitting หรือไม่?
- ต้องปรับ Learning Rate / Dropout หรือไม่?
- โมเดล Epoch ไหนที่ดีที่สุด?
ระหว่าง Validation:
- ใช้
model.eval() - ใช้
torch.no_grad()(ไม่มี Gradient → ไม่เรียนรู้) - คำนวณ Validation Loss
- ติดตามค่า Accuracy
✔ ตัวอย่าง PyTorch
model.eval()
with torch.no_grad():
for x, y in val_loader:
preds = model(x)
val_loss += criterion(preds, y).item()✔ ทำไม Validation สำคัญ?
- ป้องกัน Overfitting
- ช่วยเลือกโมเดลที่ดีที่สุด
- มีผลต่อการปรับ Hyperparameters
- ไม่พึ่งพา Training Loss เพียงอย่างเดียว
⭐ ส่วนที่ 3 — “Validate ทุก Epoch → บันทึกโมเดลที่ดีที่สุด”
ทุกครั้งที่จบ Epoch เราจะทดสอบโมเดลกับ Validation Set
ถ้า Validation Loss “ดีที่สุดตั้งแต่เริ่มเทรน” → บันทึกโมเดลไว้
ตัวอย่าง:
| Epoch | Train Loss | Val Loss | Action |
|---|---|---|---|
| 1 | 0.50 | 0.42 | save |
| 2 | 0.40 | 0.36 | save |
| 3 | 0.32 | 0.30 | save |
| 4 | 0.28 | 0.35 | skip |
| 5 | 0.26 | 0.31 | skip |
โมเดลที่ดีที่สุดคือ Epoch 3 แม้ว่า Epoch 5 จะเทรนนานกว่า
นี่ช่วยป้องกันโมเดลที่ Overfit ใน Epoch หลัง ๆ
⚙️ ส่วนที่ 4 — Early Stopping (หยุดเทรนเมื่อไม่มีพัฒนาการ)
เราใช้ Early Stopping เพื่อประหยัดเวลาและหลีกเลี่ยง Overfitting
ตัวอย่าง:
patience = 5แปลว่า:
👉 ถ้า Val Loss ไม่ดีขึ้นภายใน 5 Epoch ติดต่อกัน → หยุดเทรนเลย
ทำให้เราไม่ต้องเสียเวลาเทรนไปเรื่อย ๆ โดยไม่จำเป็น
🧪 ส่วนที่ 5 — Testing: การประเมินผลขั้นสุดท้าย
Test Set ใช้ เพียงครั้งเดียว หลังจากเลือกโมเดลที่ดีที่สุดแล้ว
ใช้เพื่อวัด:
- ความแม่นยำจริง
- ความสามารถในการ Generalize
- ประสิทธิภาพในโลกจริง
⚠️ กฎสำคัญ
ห้าม ปรับโมเดลโดยดูผลจาก Test Set
เพราะ Test Set ต้อง “ไม่เคยถูกใช้มาก่อน”
📊 ส่วนที่ 6 — Workflow ทั้งหมด (Mermaid.js Diagram)
flowchart TD
A[Dataset] --> B[Split Train / Validation / Test]
B --> C[Training Loop<br>Forward + Backprop + Update]
C --> D[Validation Loop<br>No Gradient]
D --> E{Best Validation<br>Performance?}
E -->|"ใช่"| F[Save Best Model Checkpoint]
E -->|"ไม่ใช่"| G[Skip Saving]
F --> H[Continue Training]
G --> H[Continue Training]
H --> I{Training Finished<br>or Early Stopping?}
I -->|"ไม่จบ"| C
I -->|"จบแล้ว"| J[Load Best Checkpoint]
J --> K[Test Set Evaluation]
K --> L[Final Performance]ไดอะแกรมนี้แสดงขั้นตอนทั้งหมดตั้งแต่เริ่มเทรนจนถึงประเมินผลจริง
🧠 สรุปสั้น ๆ
| ขั้นตอน | หน้าที่ | เรียนรู้? |
|---|---|---|
| Training | เรียนรู้จากข้อมูล | ✔ ใช่ |
| Validation | ตรวจสอบระหว่างเทรน เลือกโมเดลที่ดีที่สุด | ❌ ไม่ |
| Testing | ประเมินผลขั้นสุดท้าย | ❌ ไม่ |
Workflow ทองคำของ ML:
เทรน → วาลิเดต → บันทึกโมเดลดีที่สุด → เทสครั้งเดียวGet in Touch with us
Chat with Us on LINE
iiitum1984
Related Posts
- ทำไมธุรกิจ SME ถึงจ่ายค่า Custom ERP แพงเกินจริง — และวิธีป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นอีก
- ทำไมเราถึงสร้าง SimpliShop — และแพลตฟอร์มนี้ช่วยให้ธุรกิจไทยเติบโตได้อย่างไร
- Fine-Tuning vs Prompt Engineering แบบเข้าใจง่ายสำหรับผู้นำองค์กรไทย
- บทนำสู่ระบบชลประทานแบบแม่นยำ (Precision Irrigation)
- IoT Sensors ไม่ได้สำคัญที่สุด — “การเชื่อมข้อมูล” ต่างหากคือหัวใจของ Smart Farming
- พัฒนา Mobile Application ด้วย React / React Native
- AI Vertical Integration: เปลี่ยนธุรกิจไทยให้ฉลาดขึ้น เร็วขึ้น และขับเคลื่อนด้วยข้อมูล
- คู่มือองค์กรไทย: วิธีนำ AI มาใช้แบบเป็นขั้นตอน — ฉบับปี 2025
- ทำไม EV Fleet Management SaaS ที่มี AI Optimization คือ “หัวใจสำคัญ” ของธุรกิจยานยนต์ไฟฟ้าในไทย
- 7 Use Cases ของระบบ Machine Learning ที่กำลังเปลี่ยนอนาคตโรงงานและธุรกิจไทย
- การใช้ LSTM ในการพยากรณ์ระดับน้ำท่วม: ทางออกใหม่ของเมืองไทยเพื่อรับมือฝนตกหนักและน้ำรอระบาย
- ข้อเสนอระบบ SimpliMES Lite — โซลูชัน MES แบบเบาสำหรับโรงงานไทย
- ทำไมร้านค้าออนไลน์ที่ประสบความสำเร็จถึงเลือกใช้ SimpliShop: สร้าง เติบโต และชนะตลาดของคุณ
- Vertical Integration of AI: อนาคตใหม่ของธุรกิจยุคดิจิทัล
- ระบบ AI Prediction — เปลี่ยนการตัดสินใจของคุณให้ทรงพลังยิ่งกว่าเดิม
- ถ้า AI Bubble แตก จะเกิดอะไรขึ้น? (วิเคราะห์จริง ไม่อิงกระแส)
- ใช้ Deep Learning + วิเคราะห์ข่าว (News Sentiment) ทำนายราคาหุ้น – คู่มือฉบับสมบูรณ์
- เปลี่ยนงาน COI ให้ง่ายขึ้นด้วย AI: ตัวอย่างใช้งานจริงในโรงงาน (Hybrid Rasa + LangChain)
- SimpliAgentic — อนาคตของโรงงานอัตโนมัติอัจฉริยะมาถึงแล้ว
- ทำไม “Android Internals” จึงสำคัญ — และบริการระดับสูงที่ธุรกิจของคุณสามารถสร้างได้จากความรู้นี้
