ทำไมระบบที่ทำกำไรได้ อาจไม่มีคุณค่าที่แท้จริง

ประยุกต์แนวคิดจากหนังสือ Good Strategy / Bad Strategy กับธุรกิจพัฒนาระบบ ซอฟต์แวร์ ฮาร์ดแวร์ และงานที่ปรึกษา ในบริบทประเทศไทย

บทนำ: กำไร ไม่ใช่คุณค่าเสมอไป

ผู้ประกอบการไทยจำนวนมากมักพูดด้วยความภูมิใจว่า:

“ระบบของเราทำเงินได้”
Related Posts
แนวคิดการเขียนโปรแกรมแบบคลาสสิก: บทเรียนที่เรายังได้เรียนรู้จาก Kernighan & Pike
ก่อนจะเริ่มเขียนโค้ด: 5 คำถามที่เราถามลูกค้าทุกครั้ง
แก้ “การค้นหาและการเข้าถึง” ก่อน ก้าวแรกที่เร็วที่สุดในการฟื้นคุณค่าห้องสมุดมหาวิทยาลัยในยุคดิจิทัล
แนวทางพัฒนา MES ด้วย Python สำหรับโรงงานไทย
ทำไมการเรียนเขียนโปรแกรมถึง “เจ็บปวด” — และเราจะแก้มันอย่างไร
ChatGPT 5.2 vs 5.1 — อธิบายความแตกต่างด้วยอุปมาเข้าใจง่าย
ทำไมธุรกิจที่กำลังเติบโต มัก “โตเกิน” ซอฟต์แวร์สำเร็จรูปในที่สุด และบริษัทที่ประสบความสำเร็จเขาจัดการอย่างไร

ซึ่งฟังดูสมเหตุสมผล เพราะในโลกธุรกิจ รายได้และกำไร คือสิ่งที่วัดผลได้ชัดเจนที่สุด

แต่ Richard Rumelt ผู้เขียนหนังสือ Good Strategy / Bad Strategy ชวนให้เราตั้งคำถามกับความเชื่อนี้ ผ่านตัวอย่างเชิงความคิดที่โด่งดัง — เครื่องจักรจาก UFO ที่สร้างรายได้ปีละ 10 ล้านดอลลาร์

ประเด็นสำคัญคือ:

แม้เครื่องจักรจะสร้างเงินสดได้จริง แต่กลับมี คุณค่าเชิงกลยุทธ์ต่ำมาก หากเปลี่ยนมือไปอยู่กับนักลงทุนรายอื่น

แนวคิดนี้สะท้อนความจริงของธุรกิจพัฒนาระบบในประเทศไทยได้อย่างชัดเจน

เครื่องจักร UFO กับธุรกิจพัฒนาระบบในโลกจริง

ลองนึกภาพระบบหนึ่งที่:

สร้างรายได้ปีละหลายล้านบาท
มีลูกค้าใช้งานจริง
ทีมอื่นสามารถพัฒนาตามได้ภายใน 6–12 เดือน

บนกระดาษ ระบบนี้ดู “มีคุณค่า”

แต่ในเชิงกลยุทธ์ อาจไม่ต่างจากเครื่องจักร UFO — ทำเงินได้ แต่ไม่มีเหตุผลเชิงกลยุทธ์ที่ทำให้มันอยู่รอดได้นาน

ทำไมกำไรอย่างเดียวจึงเป็นสัญญาณที่อ่อน

แนวคิดทางธุรกิจแบบดั้งเดิมมักวัดคุณค่าด้วย:

รายได้ (Revenue)
การเติบโต (Growth)
กำไร (EBITDA)
มูลค่าประเมิน (Valuation)

แต่ Rumelt ชี้ว่า กลยุทธ์ที่ดีต้องถามลึกกว่านั้น:

กำไรนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร และเหตุใดคู่แข่งจึงยังลอกเลียนแบบไม่ได้?

หากตอบคำถามนี้ไม่ได้อย่างชัดเจน กำไรนั้นอาจเป็นเพียงชั่วคราว

การทดสอบคุณค่าแบบง่าย: เมื่อเปลี่ยนเจ้าของแล้วเกิดอะไรขึ้น

วิธีทดสอบคุณค่าที่ทรงพลังมากคือ:

หากระบบนี้เปลี่ยนเจ้าของ ความได้เปรียบยังอยู่หรือไม่?

ถ้าการขายระบบหมายถึง:

ลูกค้าไม่ตามไป
กำไรลดลงทันที
ความแตกต่างหายไป

แสดงว่า คุณค่าไม่ได้อยู่ที่ตัวระบบเพียงอย่างเดียว แต่ผูกติดกับบริบท

คุณค่าแบบธรรมดา vs คุณค่าที่น่าสนใจ

คุณค่าแบบธรรมดา (Boring Value)

ระบบทั่วไปที่ใครก็ทำได้
แข่งขันด้วยฟีเจอร์
แตกต่างยาก
แข่งราคาสูง

นี่คือคุณค่าแบบเครื่องจักร UFO — มีกำไร แต่เปราะบาง

คุณค่าที่น่าสนใจ (More Interesting Value)

คุณค่าที่แท้จริงมักเกิดจาก ความไม่สมมาตร:

ความรู้เฉพาะทาง
ตำแหน่งทางธุรกิจที่คนอื่นเข้าไม่ถึง
บริบทการใช้งานที่ซับซ้อน

ในงานพัฒนาระบบ มักปรากฏในรูปแบบ:

ระบบที่ฝังอยู่ในกระบวนการทำงานจริง
ข้อมูลสะสมที่ทำให้ระบบดีขึ้นเรื่อย ๆ
ความเข้าใจธุรกิจลูกค้าเชิงลึก
ข้อจำกัดด้านกฎหมาย วัฒนธรรม หรืออุตสาหกรรม

ตัวอย่างคุณค่าที่น่าสนใจในบริบทไทย

1. ระบบที่ฝังอยู่ในหน้างานจริง

เช่น:

ระบบ MES ในโรงงาน
ระบบบัญชีที่ผูกกับกฎหมายไทย
ระบบที่ต้องเชื่อมกับฮาร์ดแวร์ เครื่องจักร หรือ IoT

การเปลี่ยนระบบเหล่านี้มีต้นทุนสูง — และต้นทุนนั้นคือคุณค่า

2. ข้อมูลที่ยิ่งใช้ยิ่งมีค่า

เมื่อการใช้งานสร้างข้อมูลที่:

ปรับปรุงกระบวนการ
ช่วยตัดสินใจได้ดีขึ้น
เพิ่มต้นทุนในการย้ายระบบ

คุณค่าจะสะสมตามเวลา ไม่สามารถขายเป็น “โค้ดอย่างเดียว” ได้

3. ความสัมพันธ์และความเชื่อใจ

ธุรกิจระบบในไทยจำนวนมากประสบความสำเร็จเพราะ:

ความไว้ใจระยะยาว
การดูแลหลังการใช้งาน
ความเข้าใจหน้างานจริง

ซอฟต์แวร์เป็นเพียงส่วนหนึ่ง — คุณค่าที่แท้อยู่ที่ความสัมพันธ์

graph LR
    A["ระบบที่ทำกำไรได้ ≠ คุณค่าเชิงกลยุทธ์"]

    A --> B["กระแสเงินสด"]
    B --> B1["รายได้"]
    B --> B2["กำไร"]
    B --> B3["ผลระยะสั้น"]

    A --> C["คุณค่าแบบธรรมดา"]
    C --> C1["ระบบทั่วไป"]
    C --> C2["ลอกเลียนแบบได้"]
    C --> C3["แข่งขันราคา"]
    C --> C4["เครื่องจักร UFO"]

    A --> D["คุณค่าที่น่าสนใจ"]
    D --> D1["ความไม่สมมาตร"]
    D1 --> D1a["ความรู้เฉพาะทาง"]
    D1 --> D1b["ตำแหน่งทางธุรกิจ"]
    D1 --> D1c["บริบทเฉพาะ"]

    D --> D2["ระบบฝังหน้างาน"]
    D2 --> D2a["ฮาร์ดแวร์ + ซอฟต์แวร์"]
    D2 --> D2b["กระบวนการทำงาน"]

    D --> D3["ข้อมูลและการเรียนรู้"]
    D3 --> D3a["ข้อมูลสะสม"]
    D3 --> D3b["ระบบดีขึ้นตามเวลา"]

    D --> D4["ความสัมพันธ์"]
    D4 --> D4a["ความเชื่อใจ"]
    D4 --> D4b["การดูแลระยะยาว"]

    A --> E["การทดสอบเชิงกลยุทธ์"]
    E --> E1["เปลี่ยนเจ้าของ"]
    E1 --> E1a["ความได้เปรียบยังอยู่หรือไม่"]